آموزش و پرورش و جامعه شناسی
آموزش و پرورش به عنوان یک نهاد اجتماعی در هر کشوری و به عنوان یک نهاد مهم در جامعه پس از سرمایه داری در کاب جامعه پس از سرمایه داری کارل مارکس مورد توجه قرار می گیرد. آموزش و پرورش به عنوان یک نهاد سیاسی و از طرف دیگر به عنوان نهادی فرهنگی و هم چنین نهادی مبنایی و زیر بنایی در ساختار هر کشوری به شمار می رود. البته برخی نیز در همین راستا که مشکل را نباید به گردن فقر انداخت این مساله را بیان می کنند که مساله اصلی مساله آموزش و پرورش است نه فقر زیرا ما می توانیم در مناطق فقیر نشین نیز دارای مدارسی با کیفیت خوب باشیم. پس نباید لزوما فقر را منشا اصلی مشکلات جوامع دانست بلکه باید مساله اصلی را آموزش و پرورش و عدم توجه به این نهاد و ساختار به عنوان یکی از زیربنایی ترین نقاط اصلی در هر کشوری به شمار آورد.
در یکی از عکس هایی که می توان به آن اشاره کرد این عکس می باشد که در آن یکی از مشکلات اصلی بشر در زندگانی را نیز جهل و عدم علم به آنچه مورد نیاز اوست می داند.
و در مقابل علم را به مثابه راهیی برای بیرون رفتن از مشکلات و معصلات یک جامعه و روابط در یک جامعه به شمار می آورد. که البته بحث اصلی ما در مورد اهمیت علم و علم آموزی و اثر گذاری آن نیست بلکه بحث اصلی در حوزه اثرگذاری علم و علم آموزی در بخش های مختلف یک جامعه و داشتن اهمیت زیربنایی و مبنایی برای هر کشور و هر جامعه می باشد.
تفاوت جامعه سرمایه داری و جامعه اسلامی در امر آموزش و پرورش
شناخت جوامع و رفتار های ایشان خود به مثابه یک امر مهم در حوزه جامعه شناسی مورد توجه قرار می گیرد. یکی از جامعه هایی که ما در آن به سر می بریم جوامع سرمایه داری و جوامعی است که در آن سرمایه حرف اول را می زند.جامعه سرمایه داری جامعه است که در آن آموزش و پرورش نیز بر مبنای پول و ثروت دارای گردش و حرکت هستند. و اگر پول و ثروتی نباشد علم و آموزشی نیز نیست. یعنی به جای آن که شاهد حرکت آفرینی علم باشیم در ازای آن شاهد جرکت آفرینی ثروت و قدرت می شویم.که البته نکته اصلی در این جا نهفته است که ثروت و قدرت نیز یکی از ارکان اساسی هر جامعه ای هستند
چنانچه در یکی از آیات قرآن مال یک جامعه را قوامی برای آن جامعه بر شمرده است. (و لا توتوا السفهاء اموالکم التی جعل الله لکم قیاما) یعنی مال خود را به سفیهان ندهید آن مالی که خداوند آن را برای شما مایه قوام قرار داده است. و نشان از اهمیت مال و توجه به این که در استفاده از مال نیز نیازمند علم هستیم نه جهل.یعنی کسی که سفیه می باشد را نباید به او مال داد که قوام جامعه را از بین ببرد.پس یکی از نکات اساسی در جایگاه حفظ و حراست از مال و ثروت و قدرت نیز همین علم می باشد.
در راستای دیگر پیشرفت هر کشوری منوط به رشد علم و علم آموزی در آن کشور می باشد. که نیازمند ارکانی اقتصادی و قدرتی برای اهرم کردن نیروی آموزشی می باشد.البته در یکی از نقل قول ها هست که اگر به شهری سفر کردید و دیدید که مردم آن شهر خوب بوده اند به دنبال افرادی بگردید که در آن شهر خوب بوده اند زیرا آن افراد موجب آبادانی و طراوت بخشی به آن شهر شده اند. به قول شاعر فارسی زبان گفتند نیکی از که آموختی گفت از بی ادبان. پس در جایگاه رشد و پیشرفت و تکامل و ترقی نیز اهمیت علم و علم آموزی و تولید علم و آموزش و پرورش خود را به خوبی نشان خواهد داد.
علم آموزی موجب حراست آدمی از بلیات و گیرنیفتادن در چاه جهل و گمراهی می باشد. چنانچه امام علی علیه السلام فرمودند:العلم یحرسک و انت تحرس المال. و اهمیت علم آموزی را بالاتر از ثروت اندوزی می دانند. که در همین جایگاه می توان به مقاله ای با این عنوان در این آدرس مراجعه نموده و مقاله " علم بهتر است یا ثروت؟" را با شناخت بیان امام علی علیه السلام در این زمینه بهتر و دقیق تر رصد نمایید.
اقتصاد سیاسی و اهمیت فرهنگ در آن
هم چنین توجه به ایجاد فرهنگ یک جامعه توسط علم اندوزی و علم آموزی به دست می آید چنانچه در یکی از کتب موجود در زمینه اقتصاد سیاسی به اهمیت فرهنگ سازی و همچنین زیر ساخت های فرهنگی هر کشور در راستای عدم ایجاد فساد های اقتصادی همچون رانت و رشوه و ایجاد شبکه هایی در این راستا می توان به بهترین شکل و به صورتی مبنایی با این روند مقابله نمود.
برای آشنایی بیشتر با این موضوع می توانید به بخشی از کتاب تبهکاران اقتصادی بخشی با عنوان (سرشت یا سرنوشت) مراجعه نموده و در مورد اهمیت امر فرهنگی در مقابل امر قانونی و ساختاری توجه داد.که در این جا بصورت خلاصه می توان گفت که اهمیت فرهنگ سازی بسیار مهم تر از وجود مجریان قوانین می باشد. و این نشان از آن دارد که اگر شما در یک کشور که مجریان قوانین در آن کشور وجود ندارند بخواهید بسنجید که آیا مردم به قوانین عمل می نمایند یا خیر می توانید این بررسی را بر اساس مولفه های فرهنگی آن کشور بسنجید. و در مقابل در کشوری که فرهنگ این کشور ها به سمت فساد اداری و اقتصادی رفته است برگشت این موضوع امری زمان بر می باشد.
برای مطالعه بیشتر مراجعه شود به : چرا فرهنگ از اقتصاد مهم تر است؟
اهمیت امر آموزش و پرورش
و به نظر می رسد که آن چه در ابتدای هر حرکت و رشدی به آن نیازمند هستیم شناخت مسیر می باشد. به عنوان مثال شما وقتی می خواهید از مشهد به قم بروید نیازمند داشتن یک نقشه و یک مسیر مشخص برای رسیدن از مشهد به قم هستید و گرنه اگر همین طور شروع به جرکت نمایید حرکت کرده اید ولی ممکن نیست که لزوما به قم برسید. بلکه ممکن است سر از ناکجا آباد در بیاورید. در این مسیر هم در ابتدای نیازمند شناخت مسیر و نقشه راه هستیم. که با علم و علم آموزی و شناخت وظیفه مهم و خطیر معلمی همراه هست.
توجه به جایگاه معلمان و اساتید
که در این راستا به نظر می رسد که توجه به نیاز های معیشتی معلمان اهمیت پیدا می کند و در این راستا ست که باید ارزش و منزلت اجتماعی معلمان را در یک جامعه ارج نهاد و به ایشان ارج و منزلت بالاتری از سایر مشاغل و حرف داد و در این زمینه هر نوع کوتاهی موجب صدمه و لطمه زدن به پیشرفت و رشد و تعالی سرمایه های انسانی کشور و هم چین عدم رشد و تعالی در زمینه های اقتصادی و سیاسی و فرهنگی و مهندسی و علوم تجربی و ... خواهد شد.
رویای آمریکایی و آموزش و پرورش
برخی در حال حاضر در جهان چنین آموزشی را و چنین روش آموزشی و چنین روند آموزشی را مناسب ندانسته و آن را مورد نقد و انتقاد قرار می دهند.
به عنوان مثال در کتاب پیامبران جدید سرمایه در یکی از بخش های کتاب به این نکته توجه داده می شود که برخی از سرمایه داران همچون بیل گیتس و نظریه پردازانی همچون فریدمن که در این زمینه به پردازش سخنانی دست زده اند. و هم چنین نگاه رویای آمریکایی به آموزش نیز از این دست به شمار می آید را باید مورد توجه و بررسی بیشتر قرار داد. که وقتی نظرات افرادی همچون میلتون فریدمن و هم چنین افرادی مانند بیل گیتس را مورد مطالعه قرار می دهیم. به این نکته در سخنان ایشان می رسیم که آموزش به مثابه یک امر بی فایده خود را نمایش می دهد.و این امر نیازمند تحولی اساسی در درون خود می باشد. که این تحول را تحولی با نگاهی منفعت گرایانه جمعی و هم چنین راهبردی در راستای منافع شرکت های بیل گیتس و فورد و مواردی از این دست باید دانست. و در این راستا نظریاتی که توسط افرادی همچون فرید من در این زمینه مورد توجه قرار می گیرد بنا را بر جرکت به سمت آموزش و پرورش و خصوصی سازی در آموزش و پرورش می رود.که توجه به این نکته در ساختار های آموزشی آمریکا را باید با دقت بیشتری رصد نمود.
البته شناخت دیدگاه ها و نظرات این افراد را باید با مراجعه به کتاب هایی همچون:
1.سرمایه داری و آزادی (میلتون فریدمن)
2. آزادی انتخاب (میلتون فریدمن)
3. پیامبران جدید سرمایه
و کتاب جامعه پس از سرمایه داری کارل مارکس و شناخت نظریات این افراد در این حوزه بتوان نگاه عمیق تری نسبت به نگاه ایشان به آموزش و پرورش در جامعه پس از سرمایه داری انداخت.
جهت مطالعه بیشتر به این منایع مراجعه نمایید:
به عنوان مثال در کشور آمریکا در حال حاضر آموزش و پرورش در رده های بعدی توجه قرار می گیرد یعنی اگر بخواهیم توجه آمریکایی ها را به نهاد های موجود در یک جامعه جمع نماییم در آمریکا این توجه در ابتدا ناظر به اقتصاد و سپس به موارد نظامی و در رده های بعدی این مورد به توجه به امر آموزش و پرورش می رسد.
ایران و طرح سند تحول بنیادین
در این زمینه در کشور جمهوری اسلامی ایران نیز شاهد حرکت ها و توجهاتی از سوی مقام معظم رهبری (مد ظله العالی) و هم چنین شورای عالی فرهنگ هستیم.
که این حرکت ها در راهبرد ها و چشم انداز های موجود دیده می شود. به عنوان مثال سند تحول بنیادین یکی از این دست موارد می باشد که در این زمینه شاهد مواردی جهت حرکت به سمت نظام های پیشرفته آموزشی و هم چنین در نظر گرفتن بهترین روش های آموزشی جهت استفاده در آموزش و پرورش می باشد.
البته نکته ای که به نظر می رسد آن است که بودجه آموزش و پرورش در جمهوری اسلامی ایران در مقایسه با سایر بخش ها هنوز دارای کارآمدی خاص خودش نمی باشد و ارزش و جایگاه معلمان را به خوبی و به شکلی صحیح پوشش نداده است. که این امر نیازمند بررسی بهتر و دقیق تر در این زمینه می باشد.
سند تحول بنیادین به مثابه یک امر راهبردی و نگاهی تحول آفرین و عمیق به امر آموزش و حرکت از جهت گیری آموزش حفظ محور به سمت آموزش پژوهش محور و تفکر محور می باشد و موجبات تقویت روحیه پرسشگری و تحقیق را در افراد شکل می دهد.
ان شاء الله در مجال بعدی به سخن در مورد ایران و آموزش و پرورش در ایران خواهیم پرداخت و زوایای مختلف بحث آموزش و پرورش در ایران را مورد بررسی و دقت قرار خواهیم داد.
